ئەزمانێ ژەهرکری

د زانستێن جڤاکی دا، دەمێ ئەم بەحسێ زمانی دکەین، ئەم ب تنێ بەرێ خو نادەینە مێژوو و پێکهاتا زمانی، ئەم بەرێ خو ددەینە سەرەدەریا جڤاکی د گەل زمانی و کا چاوا هەردوو کارتێکرنێ ل سەر ئێک و دوو دکەن. ئێک ژ خالێت گرنگ یێن ئەم تێدا زمانی د خوینین ئەوە کا زمان ل هەر چارچوڤەکی چاوا دهێتە ب کار ئینان، بو نمونە زمانێ سیاسی، وەک یێ ئایینی، یان هونەری یان خێزانی نینە و تایبەتمەندیا مروڤی گەلەک جارا دیار دکەت کا د جهێ کارێ خو دا چاوا د ئاخڤیت. دان و ستاندنێت هەڤالینی و خێزانی، ئەو ئاخفتن و سەرەدەریا فەرمی تێدا نینە ئەوا ل جهێ کاری یان ل سەر میدیایێ یان د ناڤ خەلکی دا هەی، ئەڤە ژی ئەوە یا ژ لایێ جڤاکی ڤە قەبیلکری و هەلبەت هەر جڤاکەکی تایبەتمەدیێت خو یێت هەین.

هەر دەمەکێ بابەتەک سەرهلدەت، جڤاک گەلەک ب هیربینی حوکمی ل سەر هندێ دکەت کا کی بەحسێ ڤی بابەتی دکەت و چاوا د ئاخڤیت و جڤاکێ مە یێ کوردی حەتا راددەکێ مەزن جڤاکەکێ رەخنەگرە (کو ئەڤە ژی تشتەکە هندەک جارا باشە و هندەکا ژی نە) ژ بەر هندێ ژی هەمی دبێژن "کەس ژ دەڤێ خەلکی خلاس نابیت"، و هەر کەسەکێ بوچوونا خو دبێژیت د ڤێت دووجارکی یێ هشیار بیت و ئەڤە ژی ب بوچوونا من تشتەکێ هند خراب نینە، سنوردانان بو ئاخفتنا حەتا راددەکی ئاخفتنا کرێت و بێ رامان بەلکی کێم بکەت.

ل سەر زەمانێ سوشیال میدیایێ هەر چاوا بیت ، تایبەتمەندی و شارەزای حەتا راددەکی نەماینە پیڤەرێ ئاخفتنێ و هەمی د ئاخڤن:

یا ئێکێ هەمی خو ب شەهرەزا د هەمی بوارا دا ددانن و هەمی تایبەتمەندن و یا دووێ ژی، خەلک جوداهیێ ناکەت د ناڤبەرا بوچوونێت تایبەت و گووتنا زانستی و تایبەتمەندی یا مروڤا.

ژ بەر هندێ ژی، بلیلەک ل کیڤە لێدەت، هەمی دەواتینە !

مە مافێ بوچوونا هەیە ؟ هەلبەت ! بەلێ گەلەک فێلبازیەکا مەزنە مروڤ بێ فێربوونەکا زانستی، بوچوونێت تایبەت بکەتە بەلگێت زانستی بو هەمی بابەتا و سویند بخووت کو ئەڤە راستیە.

لایەنەکێ دی یێ بەلاڤە د زمانێ ئاخفتنا مە کوردا یا روژانە دا (کو ژ هەژی ڤەکولینێت هیرە)، ئەو ژی خو کێمکرنە بەرامبەر هەمی نەتەوێت دی. بو نمونە: ل ئەوروپا هوسا و هوسا نینە، هەما ئەم د پاشڤەمایینە ! د زانستێن جڤاکی دا و ب تایبەتی یێت سەردەمانە، جڤاکێت پاشڤەمای و پێشکەفتی و پاشکەفتی نینن، هەر جڤاکەک خودان کەش و سروشتەکێ تایبەتە و یا ل دەف هندەکا باش، ل دەف هندەکێت دی وەسا نینە و بەروڤاژی ژی. بەلێ کوردا هەردەم ئەڤ گرێکا دەروونی یا سەیر یا هەی، کو ئەم کێمترین.

ئەگەر ئەڤە بوچوونا تە یا تایبەت بیت ل سەر نەفسا تە، ل سەر جڤاکی گشتگیر نەکە بێ زەحمەت.

ژ لایەکێ زانستی ڤە، کێمکرنا نەفسا خو د زمانێ روژانە دا، دزڤریتە ڤە بو گەلەک ئەگەرا، هندەک ژ وانا ئەڤەنە:

١- مێژوو و کەلتوورێ دەڤەرێ: ئەو نەتەوێت د گەلەک نەخوشی و سەختیا را دەرباز بووین، بەلکی ئەزمانێ وان یێ ئاخفتنێ توند و نەرێنی لێبهێت. ئەڤە ژی چنکو سەربورێت جڤاکی نە ب گشتی، جڤاک ب کومی ئێدی ب ڤی زمانی د ئاخڤیت.

٢- بها و نەریتێت جڤاکی: جورێ کەلتووری کاریگەریەکا مەزن یا هەی، بو نمونە کولتوورێت ب کومەلگەرای پتر د نەرێنینە ژ کولتوورێت تاکەگەرای، چنکو کوم گەلەک حوکمی ل سەر روفتارێت هەر تاکەکی دکەت.

٣- مەیلا دەروونی: گەلەک کەلتوورێت هەین جەخت دکەنە ل سەر دان و ستاندنا ئاریشان ب رەنگەکێ روژانە، و ژ لایێ دەروونی ڤە ب تنێ بەرێ خو ددەنە نەرێنییا هەمی بابەتا.

… هتد.

ئەم ب رەنگەکێ پشتراست نەشێین بریار بدەین کا کیژ ژ ڤانایە ئەگەرێ سەرەکی د ناڤ کوردا دا، بەلێ دبیت تێکەلیەکا گەلەک ئەگەرا بیت.

هەر چاوا بیت، پرسیارا سەرەکی دمینیت: مانە دەمە کو ئەم وەک مروڤ پیچ پیچە گوهرینا د خو دا بکەین ؟ وەکی کو مروڤ دانپێدانێ بکەت کو هەمی تشت شولێ مروڤی نینە، یان هەوڵ بدەت کو ب ئەرێنی بەرێ خو بدەتە ژیانێ یان خو ب کێمی نەبینیت ؟ ل دوماهیێ، جڤاک کومەکا مروڤا یە، چ دار و بەرا جڤاک چێنەکریە ئان نو ؟